สายธุรำ เป็นลักษณะสายสังวาล หรือด้ายมงคลที่พราหมณ์คล้องเฉวียงบ่า เป็นเครื่องหมายบอกวรรณะว่าคนๆ นี้เกิดในวรรณะพราหมณ์ และเพื่อแสดงความเป็นพราหมณ์ พราหมณ์คือผู้ที่เป็นทวิชาติ อันหมายถึง ผู้ถือกำเนิดสองครั้ง ครั้งแรกโดยครรภ์มารดา ครั้งที่สองเกิดโดยผ่านพิธีกรรมทางศาสนา เป็นพราหมณ์สมบูรณ์จึงมีสิทธิคล้องสายธุรำหรือยัชโญปวีต ความเชื่อนี้แรกเริ่มทีเดียว ในอินเดียสมัยโบราณเมื่อกุลบุตรเข้าไปศึกษายังสำนักท่านทิศาปาโมกข์ ก่อนเริ่มการศึกษานักบวชพราหมณ์จะทำพิธีเสกเป่ามนตร์ และคล้องเส้นด้ายมงคลอันศักดิ์สิทธิ์ เรียกว่า "สายธุรำ" เฉวียงบ่า พิธีนี้เรียกว่า "ยัชโญปวีต" ผู้ผ่านการทำพิธีดังกล่าวแล้วถือว่าเป็นผู้เกิดใหม่อีกครั้ง เรียกว่า "ทวิช" ความเชื่อนี้เกิดขึ้นในสมัยฮินดูยุคเก่าหรือยุคทรรศนะทั้ง 6 ในปรัชญาอินเดียสมัยโบราณ ต่อมาได้พัฒนาความเชื่อเป็นการแสดงออกถึงความเลื่อมใสในศาสนา ชาวฮินดูที่รับการศึกษาจากพราหมณ์จะได้รับการคล้องสายดังกล่าว เรียกพิธี “อุปานยัน” ซึ่งต้องอาศัยพราหมณ์ผู้มีความรู้เป็นผู้ประกอบพิธี พิธีสำคัญในชีวิตชาวฮินดูมี 
1. ครรภาธาร พิธีตั้งครรภ์ ถัดจากวิวาห์ 
2. ปุงสวัน พิธีที่กระทำเพื่อให้ทารกในครรภ์เป็นเพศชาย 
3. สีมันโตนนยัน พิธีตัดผมหญิงมีครรภ์ (เมื่อตั้งครรภ์ได้ 4, 6 หรือ 8 เดือน) 
4. ชาตกรรม พิธีคลอดบุตร 
5. นามกรรม พิธีตั้งชื่อเด็กหลังคลอดแล้ว 12 หรือ 14 วัน 
6. นิษกรมณ์ พิธีนำเด็กไปดูแสงอาทิตย์ยามรุ่งอรุณ เมื่อเด็กอายุได้ 4 เดือน 
7. อันนปราศัน พิธีป้อนข้าวเด็ก หลัดคลอดเดือนที่ 5 หรือ 6 
8. จูฑกรรม พิธีโกนผมไว้จุก หลังเกิดปีที่ 3 
9. เกศนตกรรม พิธีตัดผม วรรณะกษัตริย์ทำเมื่ออายุ 22 ปี วรรณะพราหมณ์ทำเมื่ออายุ 16 ปี และวรรณะแพศย์ทำเมื่ออายุ 24 ปี 
10. อุปานยัน พิธีเริ่มการศึกษาเพื่อเป็นพราหมณ์ด้วยการคล้องสายสิญจน์ที่เรียกว่า ยัชโญปวีต ถ้าเป็นพราหมณ์ ทำเมื่ออายุ 5 ขวบ กษัตริย์ 6 ขวบ แพศย์ 8 ขวบ แต่วรรณะศูทรห้ามเข้าพิธีนี้ 
11. สมาวรรต์ พิธีกลับบ้านเมื่อเสร็จการศึกษาจากครู 
12. วิวาหกรรม พิธีแต่งงาน

การคล้องสายธุรำมีมาแล้วตั้งแต่ในสมัยพุทธกาล ปรากฏในพระไตรปิฎกบาลี เมื่อพระพุทธเจ้าไปเทศนาโปรดชัมพุกาชีวกจนบรรลุอรหันต์ ในครั้งแรกที่เห็นและได้รู้ว่าพระพุทธองค์เป็นบรรพชิตแต่ไม่คล้องสายธุรำ อาชีวกจึงถามขึ้นว่า ท่านเป็นบรรพชิตด้วยหรือแล้วสายธุรำของท่านเล่าอยู่ที่ไหน...เนื่องจากแปลกใจที่เห็นบรรพชิตเช่นพระพุทธองค์ ไม่พกพาน้ำเต้า คล้องด้ายมงคล และถือพัดอันเป็นอุปกรณ์บูชาไฟ

ในบรรดาสัตว์โลกทั้งปวง ผู้ที่ชื่อว่าทวิชาติ (เกิดสองครั้ง) ได้แก่ สัตว์จำพวกเกิดในฟองไข่ มีนกและไก่เป็นต้น เพราะถือกำเนิดมาเป็นไข่ครั้งหนึ่ง ต่อเมื่อไข่แตกออกมาเป็นตัวอีกครั้ง พราหมณ์ คือผู้ที่กำเนิดโดยครรภ์นางพราหมณีครั้งหนึ่ง ผ่านพิธีศึกษาคล้องสายยัชโญปวีต (ธุรำ)แล้วก็ถือว่ากำเนิดใหม่อีกครั้งหนึ่ง และพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ซึ่งทรงอุบัติจากคัพโภทรของพระนางสิริมหามายาครั้งหนึ่งเป็นการเกิดโดยรูปกาย และเมื่อได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ถือว่าเกิดโดยธรรมกายอีกครั้งหนึ่ง

สายธุรำจึงเป็นเครื่องหมายบอกว่าคนๆ นั้นผ่านพิธีการเข้าเป็นศาสนิกชนของพราหมณ์และฮินดูโดยสมบูรณ์แล้ว

Tweet